Last Updated on 4 พฤศจิกายน 2022 by puechkaset
ว่านหอมแดง จัดเป็นว่านที่ใช้ปลูกเพื่อเป็นไม้ประดับ และใช้ทำยาสมุนไพร เนื่องด้วยใบของว่านชนิดนี้มีรูปร่างเล็ก เรียวยาว และมีสีเขียวสดสวยงาม รวมถึงออกดอกสีขาวคล้ายดอกกล้วยไม้ รวมถึงส่วนหัวที่นิยมนำมาใช้ปรุงเป็นยาสมุนไพร
• ชื่อวิทยาศาสตร์ : Eleutherine americana Merr.
• วงศ์ : IRIDACEAE
• ชื่อท้องถิ่น :
– ว่านหอมแดง
– ว่านหมาก
– ว่านไก่แดง
– ว่านเพลาะ
– ว่านชู้ข้าว
– ว่านข้าวแผ่
– ว่านชายชู้
• ชาวกระเหรี่ยง เรียก
– บ่อเจอ
– เพาะบีเบ
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
ลำต้น
ลำต้นว่านหอมแดงมีลักษณะเป็นหัวที่อยู่ใต้ดิน หัวมีลักษณะคล้ายหัวหอม หัวค่อนข้างรี ทรงกระสวย ส่วนโคนหัวและส่วนปลายเล็ก ส่วนกลางหัวค่อนข้างอวบใหญ่ ด้านนอกหัวมีแผ่นสีม่วงแดงหุ้ม สีคล้ายหัวหอมแดง ส่วนเนื้อหัวด้านในประกอบด้วยกาบใบที่เรียงซ้อนกันแน่น เมื่อผ่าหัวหรือกรีดเนื้อหัวจะมีน้ำสีแดงไหลออกมาให้เห็นเป็นวง
ใบ
ใบลำต้นที่อยู่เหนือดินตั้งขึ้น โค้ง หรือเอนนอนแต่ปลายโค้งขึ้น ใบ แทงขึ้นมาจากพื้นดิน รูปหอก จีบซ้อนกันคล้ายพัด กว้าง 1-2.5 เซนติเมตร ยาว 25-60 เซนติเมตร ปลายใบแหลม โคนใบแคบ ขอบใบเรียบ ขนเกลี้ยง ใบที่ออกตามลำต้นมีขนาดเล็ก
ดอก
ดอกดอกออก แทงออกเป็นช่อบริเวณตรงกลางของลำต้น 4-10 ดอก/ ก้านดอก มีก้านช่อดอกยาว 2-4 เซนติเมตร ส่วนปลายเป็นส่วนของดอกที่ประกอบด้วยกลีบเลี้ยงสีเขียวหุ้มโคนดอก ถัดมาเป็นกลีบดอกสีขาวซ้อนกัน 2 ชั้น จำนวน 6 กลีบ แบ่งเป็นวงนอก 3 กลีบ และวงใน 3 กลีบ แต่ละกลีบอยู่ไม่ตรงกัน กลีบวงในมีขนาดเล็กกว่าวงนอก กลีบดอกมีลักษณะรี ปลายกลีบโค้งเข้าด้านใน ถัดมาตรงกลางเป็นเกสรตัวผู้ สีเหลืองส้ม 3 อัน ปลายเกสรตัวผู้มีอับเกสรเป็นก้อนบนส่วนปลาย ตรงกลางเป็นก้านเกสรตัวเมีย สีเหลืองสด 3 อัน
ขอบคุณภาพจาก instagram.kapook.com
ผล
ผลมีลักษณะค่อนข้างรี ปลายหัวตัด ภายในแบ่งออกเป็น 3 ช่อง ภายในมีเมล็ดรูปรี อัดกันแน่น
ประโยชน์
1. ปลูกเพื่อเป็นไม้ประดับใบ และดอก เนื่องจากใบมีลักษณะเรียวยาว แผ่นใบเป็นร่องตามยาวเรียงซ้อนกันมองดูสวยงาม และแปลกตา ส่วนดอกมีลักษณะคล้ายดอกกล้วยไม้หรือดอกดาวเรือง ดอกมีสีขาวสวยงาม
2. ปลูกเพื่อเป็นยาสมุนไพร เนื่องจาก หัวมีรสเผ็ดร้อน มีสรรคุณทางยาในหลายด้าน ดังที่จะกล่าวต่อไป
3. ปลูกเพื่อเป็นไม้มงคล ด้วยเชื่อว่า เป็นว่านที่แก้คุณไสยได้
4. หัวนำมาสกัดน้ำมันหอมระเหยสำหรับทำยาหม่อง
สรรพคุณว่านหอมแดง
หัว ใช้เป็นยาภายนอก
– หัวว่านใช้เผารมควันร่วมกับเปราะหอมสำหรับแก้อาการเป็นหวัด แก้ลมชัก และแก้โรคเกี่ยวกับระบบทางเดินหายใจ
– นำหัวมาบด ผสมน้ำเล็กน้อย ก่อนนำมาทารักษาโรคผิวหนัง กลากเกลื้อน
– หัวนำมาบด ใช้ทาประคบแผลบริเวณที่ถูกแมลงกัดต่อย ช่วยบรรเทาอาการปวดบวม
– ใช้ทารักษาแผล ทำให้แผลแห้ง ป้องกันการติดเชื้อ
– ใช้ประคบแผลสด สำหรับช่วยห้ามเลือด
หัวนำมารับประทาน ทั้งสด ผง และต้มน้ำดื่ม
– บรรเทาอาการเป็นหวัด คัดจมูก
– บรรเทาอาการไอ แก้อาการคันคอ
– ใช้เป็นยาขับปัสสาวะ
– บรรเทาอาการปวดท้อง
– แก้อาการท้องอืด จุกเสียดแน่นท้อง
– ช่วยขับลมในลำไส้
– รักษาอาการท้องเสีย
– ช่วยรักษาอาการเลือดออกตามไรฟัน
วิธีปลูกว่านหอมแดง
ว่านหอมแดงตามธรรมชาติจะขยายพันธุ์ด้วยการแตกหัวใหม่เป็นหลัก ดังนั้น การปลูกที่นิยมที่สุด คือ การแยกหัวปลูกเช่นกัน สามารถปลูกได้ทั้งปลูกในแปลงจัดสวน และการปลูกในกระถาง
การเตรียมดิน
ว่านหอมแดงเป็นพืชที่ชอบดินร่วนปนทราย หน้าดินลึก ดินที่ใช้ปลูกควรเป็นดินร่วนผสมกับวัสดุอินทรีย์ ร่วมด้วยกับทรายละเอียด อัตราส่วนที่ใช้ ดิน:วัสดุอินทรีย์(ปุ๋ยคอก):ทราย ที่ 1:3:1
การปลูก
นำหัวว่านหอมแดงฝังลึกลงดินให้ดินท่วมหัวว่าน ระยะห่างระหว่างหัว 5-10 เซนติเมตร
การดูแลรักษา
ว่านหอมแดงเป็นพืชที่ไม่ชอบน้ำมาก แต่ควรให้น้ำอย่างเพียงพอเป็นระยะ 3-4 ครั้ง/อาทิตย์ โดยเฉพาะในช่วงที่แตกใบใหม่ ส่วนการใส่ปุ๋ย ให้ใส่ปุ๋ยคอกก็เพียงพอ หรือ อาจใส่ปุ๋ยเคมีร่วมด้วย สูตร 15-15-15 ในช่วงหลังการแตกใบใหม่แล้ว 1-2 เดือน แต่ไม่ควรใส่มาก
• คาถาใช้ขณะปลูก และรดน้ำ
– นะโมพุทธายะ 3 จบ
• วันปลูก
– วันพฤหัสบดี หรือ วันเสาร์
การเก็บหัวว่าน
ว่านหอมแดงจะมีช่วงเติบโตของหัวเหมือนกับพืชทั่วไป คือ จะเริ่มแตกใบใหม่มากในช่วงต้นฤดูฝน หัวจะเริ่มขยายใหญ่ จากนั้น ใบจะเริ่มแก่ และแห้งในช่วงฤดูแล้ง ดังนั้น การเก็บการเก็บหัวจะเริ่มเก็บได้ตั้งแต่ช่วงปลายฤดูหนาว-กลางฤดูแล้ง ประมาณเดือนธันวาคม-มีนาคม หลังจากเก็บหัวมาแล้ว ให้มัดรวมกัน ก่อนนำมาแขวนตากในที่ร่ม ในที่อากาศถ่ายเทได้ดี และไม่มีความชื้น
แหล่งขายว่านหอมแดง
แหล่งซื้อขาย ได้แก่ Lazada และShopee ซึ่งอยู่ที่จังหวัดกาฬสินธ์ ตามลิ้งด้านล่าง