Last Updated on 9 พฤศจิกายน 2017 by puechkaset
คุณนายตื่นสาย หรือ แพรเซี่ยงไฮ้ (Portulaca) จัดเป็นดอกประดับประเภทเลื้อยที่มีถิ่นกำเนิดอยู่ในประเทศ บราซิล นิยมใช้ปลูกประดับดอก และเป็นพืชคลุมดิน ให้ดอกสีสันสดใส สวยงาม และดอกมีหลายสี
• ชื่อวิทยาศาสตร์ : Portulaca oleracea L.
• วงศ์ : Portulacaceae
• สามัญ :
– Portulaca
– Purslane
– Sun plant
• ชื่อท้องถิ่น :
– แพรเซี่ยงไฮ้
– คุณนายตื่นสาย
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
1. ลำต้น
ลำต้นมีลักษณะกลม ขนาดเล็ก สีเขียวเข้มปนแดงเรื่อหรือน้ำตาล มีลักษณะอวบน้ำ ทอดเลื้อยไปตามผิวดิน
2. ใบ
พันธุ์ใบแคบ ใบมีลักษณะแบบขนนก สีเขียวหรือเขียวเข้ม มีรูปร่างเรียวยาว ขนาดเล็ก ลำใบอวบน้ำ ค่อนข้างแบน กว้างประมาณ 0.2-0.3 ซม. ยาวประมาณ 2. ซม.
พันธุ์ใบไข่ ใบมีรูปทรงไข่ สีเขียวอ่อน ลำใบอวบน้ำ แบนกว้าง ปลายใบมน กว้างประมาณ 1 ซม. ยาวประมาณ 2. ซม.
3. ดอกคุณนายตื่นสาย
ดอกคุณนายตื่นสาย ออกที่ปลายยอด ออกดอก 1 ดอก/ยอด ดอกมีสีสันสวยงาม มีหลายสี อาทิ สีชมพู สีแดง สีบานเย็น สีส้ม สีเหลือง สีขาว และหลายสีผสมกัน ดอกมีลักษณะ 2 แบบ คือ ดอกชั้นเดียว และดอกซ้อน โดยดอกชั้นเดียวประกอบด้วยกลีบดอก 5 กลีบ ถัดมาตรงกลางดอกเป็นเกสรตัวผู้ และเกสรตัวเมีย ส่วนดอกซ้อนจะมีกลีบดอกขนาดเล็กกว่าดอกชั้นเดียว เรียงซ้อนกันหลายชั้นจนถึงใจกลางดอก บางพันธุ์มีเกสรตัวผู้ และเกสรตัวเมีย บางพันธุ์ไม่มีเกสร
ชนิดคุณนายตื่นสาย/แพรเซี่ยงไฮ้
• แบ่งตามลักษณะใบ
– ชนิดใบเล็ก เรียวแคบ
– ชนิดใบรูปไข่ ใบกว้าง ปลายใบมน
• แบ่งตามอายุ
– ชนิดฤดูเดียว
– ชนิดหลายฤดู
คุณนายตื่นสาย/แพรเซี่ยงไฮ้ กลายพันธุ์
มีการศึกษาฉายรังสีแกมมาให้แก่แพรเซี่ยงไฮ้ แล้วพบว่า มีลักษณะการกลายพันธุ์ของดอกทำให้ได้พันธุ์ใหม่ ได้แก่
1. ชื่อพันธุ์เดิม : ดอกซ้อนสีส้ม
• ชื่อพันธุ์พันธุ์กลาย : ชมพูประภารัจ
• ลักษณะพันธุ์พันธุ์กลาย : เดิมกลีบดอกซ้อนสีส้ม มีการเปลี่ยนแปลง คือ ดอกซ้อนเปลี่ยนเป็นดอกลา กลีบดอกสีสีส้มเปลี่ยนเป็นสีชมพู
2. ชื่อพันธุ์เดิม : ดอกซ้อนสีส้ม
• ชื่อพันธุ์พันธุ์กลาย : ส้มอรุณี
• ลักษณะพันธุ์พันธุ์กลาย : เดิมกลีบดอกซ้อนสีส้ม มีการเปลี่ยนแปลง คือ กลีบดอกเปลี่ยนเป็นสีส้มเข้ม ก้านเกสรตัวผู้ และเกสรตัวเมีย เปลี่ยนเป็นสีส้มเข้ม
3. ชื่อพันธุ์เดิม : ดอกซ้อนสีส้ม
• ชื่อพันธุ์พันธุ์กลาย : แพททิก
• ลักษณะพันธุ์พันธุ์กลาย : เดิมกลีบดอกซ้อนสีส้ม มีการเปลี่ยนแปลง คือ ดอกซ้อนเปลี่ยนเป็นดอกลา ส่วนกลีบดอกมีสีส้มเหมือนเดิม
4. ชื่อพันธุ์เดิม : ดอกซ้อนสีส้ม
• ชื่อพันธุ์พันธุ์กลาย : ภัทรียา
• ลักษณะพันธุ์พันธุ์กลาย : เดิมกลีบดอกซ้อนสีส้ม มีการเปลี่ยนแปลง คือ กลีบดอกเปลี่ยนเป็นสีส้มเข้ม ดอกกึ่งซ้อน กลีบดอกเล็กลง กลีบดอกโค้งเข้าหากลางดอก
5. ชื่อพันธุ์เดิม : ดอกซ้อนสีส้ม
• ชื่อพันธุ์พันธุ์กลาย : ชมพูอัญชัญ
• ลักษณะพันธุ์พันธุ์กลาย : เดิมกลีบดอกซ้อนสีส้ม มีการเปลี่ยนแปลง คือ กลีบดอกเปลี่ยนเป็นชมพูเข้ม สีก้านเกสรตัวผู้ และยอดเกสรตัวเมียเปลี่ยนเป็นสีบานเย็น สีก้านเกสรตัวเมียเป็นสีชมพู
6. ชื่อพันธุ์เดิม : ดอกซ้อนสีชมพูขาว
• ชื่อพันธุ์พันธุ์กลาย : มก. 1 (KU 1)
• ลักษณะพันธุ์พันธุ์กลาย : เดิมดอกซ้อนสีชมพูขาว มีการเปลี่ยนแปลง คือ ดอกซ้อนเปลี่ยนเป็นดอกลา กลีบดอกสีชมพู ขอบกลีบขาว และมีขอบขาวมากกว่าพันธุ์เดิม กลางกลีบดอกเป็นสีชมพูเข้มขึ้น
7. ชื่อพันธุ์เดิม : ดอกซ้อนสีชมพูขาว
• ชื่อพันธุ์พันธุ์กลาย : มก. 2 (KU 2)
• ลักษณะพันธุ์พันธุ์กลาย : เดิมกลีบดอกซ้อน สีชมพูขาว มีการเปลี่ยนแปลง คือ ดอกซ้อนเปลี่ยนเป็นดอกลา กลีบดอกเปลี่ยนเป็นสีบานเย็นล้วน
8. ชื่อพันธุ์เดิม : ดอกซ้อนสีชมพูขาว
• ชื่อพันธุ์พันธุ์กลาย : มก. 3 (KU 3)
• ลักษณะพันธุ์พันธุ์กลาย : เดิมกลีบดอกซ้อน สีชมพูขาว มีการเปลี่ยนแปลง คือ ดอกเปลี่ยนเป็นสีชมพูเข้ม ขอบขาว กลางกลีบดอกมีสีชมพูเข้มขึ้น ขนาดดอกเล็กกว่าพันธุ์เดิม
9. ชื่อพันธุ์เดิม : ดอกซ้อนสีชมพูขาว
• ชื่อพันธุ์พันธุ์กลาย : ขาวประทีป
• ลักษณะพันธุ์พันธุ์กลาย : เดิมกลีบดอกซ้อนเป็นดอกลา และกึ่งดอกลา มีการเปลี่ยนแปลง คือ สีกลีบดอกเปลี่ยนจากสีชมพูขาวเป็นสีขาว สีก้านเกสรตัวผู้ ก้านเกสรตัวเมีย และ ยอดเกสรตัวเมีย เป็นสีขาว
10. ชื่อพันธุ์เดิม : ดอกลาสีบานเย็นดอกใหญ่
• ชื่อพันธุ์พันธุ์กลาย : เกษตรศาสตร์ 60
• ลักษณะพันธุ์พันธุ์กลาย : เดิมกลีบดอกสีบานเย็น มีการเปลี่ยนแปลง คือ กลีบดอกส่วนในเปลี่ยนเป็นสีชมพู และกลีบดอกด้านนอกเป็นสีขาว ก้านเกสรเป็นสีชมพู ยอดเกสรตัวเมียเป็นสีขาว
ที่มา : อรุณี, 2546(1)
ประโยชน์คุณนายตื่นสาย
• ใช้ปลูกเป็นไม้ดอกประดับระดับล่างในแปลงจัดสวนหรือปลูกในกระถาง
• ใช้ปลูกเป็นพืชคลุมดิน ป้องกันการกัดเซาะพังทลายของหน้าดิน
• ใช้ปลูกเพื่อล่อแมลงสำหรับผสมเกสรของพืชทางการเกษตร
• ดอกคุณนายตื่นสาย นำมาสกัดเป็นสารสีสำหรับระบายสีภาพ
• ดอกคุณนายตื่นสาย นำมาสกัดเป็นสีย้อมผ้าหรือนำมาต้มย้อมผ้าได้
• ดอกคุณนายตื่นสาย นำมาปั่นทำเป็นน้ำสมุนไพร ใส่เกลือ และน้ำตาลเล็กน้อย จะได้น้ำแพรเซี่ยงไฮ้หลากหลายสี และมีสีสวยงาม
• ดอกคุณนายตื่นสาย นำมาตากแห้ง และบดสำหรับชงเป็นชาดื่ม
การปลูกคุณนายตื่นสาย
แพรเซี่ยงไฮ้หรือคุณนายตื่นสาย เป็นพืชที่ชอบดินทรายหรือดินร่วนปนทราย ไม่ชอบดินเหนียว หน้าดินแน่น มีน้ำขังหรือซื้นแฉะ เป็นพืชที่ทนแล้งได้ดี และมักเน่าตายในฤดูฝน จึงไม่เหมาะที่จะปลูกในฤดูฝน
การเตรียมดิน
การเตรียมดินสำหรับการปลูกในแปลงจัดสวน ต้องทำการพรวนดิน และกำจัดวัชพืช หลังจากนั้น หว่านโรยด้วยปุ๋ยคอกหรือเศษใบไม้ ขี้เถ้าแกลบ หรือวัสดุอินทรีย์อื่นๆเพื่อให้ดินร่วนซุยมากขึ้น พร้อมพรวนดินให้เข้ากัน
การ เตรียมดินสำหรับการปลูกในกระถางจะใช้ดินผสมกับวัสดุอินทรีย์ เช่น ปุ๋ยคอก ขี้เถ้าแกลบ เศษใบไม้ เป็นต้น อัตราส่วนผสมดินกับวัสดุที่ 1:2
วิธีการปลูก
การปลูกแพรเซี่ยงไฮ้จะใช้วิธีการปักชำยอด ด้วยการตัดยอดหรือกิ่งยาวประมาณ 6-12 ซม. ปักชำลงในแปลงปลูกหรือกระถาง ปลูกลงลึกประมาณ 3-5 ซม. ระยะห่างประมาณ 3-5 ซม. หลังจากนั้น รดน้ำพอชุ่ม
การรดน้ำ ควรรด 2 วัน/ครั้ง พอหน้าดินชุ่ม หลังจากกล้าชำติดแล้ว 2 อาทิตย์ อาจใส่ปุ๋ยสูตร 15-15-15 ร่วมด้วย ในปริมาณเพียงหยิบมือต่อพื้นที่ 100 ตารางเซนติเมตร
ดอกจะบานเมื่อได้รับแสงแดด จึงเป็นที่มาของชื่อ คุณนายตื่นสาย และจะหุบเมื่อแดดร่ม หรือมีการผสมเกสรแล้ว หากต้องการให้ดอกบานทั้งวัน ควรปลูกในที่โล่งแจ้ง หรือใช้พันธุ์ที่เป็นหมันไม่มีเกสร และหากต้องการให้ออกดอกมาก ต้องเด็ดยอดเพื่อให้แตกกิ่งจำนวนเพิ่มขึ้น
ดอก แพรเซี่ยงไฮ้มักเน่าเปื่อย และร่วงง่ายเมื่อมีฝนตกหนักหรือให้น้ำมากเกินไป ส่วนแมลงศัตรูพืชของแพรเซี่ยงไฮ้ ได้แก่ เพลี้ยแป้ง ที่ชอบดูดกินน้ำเลี้ยงจากใบ ทำให้ใบหงิกม้วนงอ
เอกสารอ้างอิง
1. อรุณี วงศ์ปิยะสถิตย์.2539. การใช้รังสีในการปรับปรุงพันธุ์พืช.
