มะเกี๋ยง สรรพคุณ และประโยชน์มะเกี๋ยง

Last Updated on 21 สิงหาคม 2016 by puechkaset

มะเกี๋ยง จัดเป็นผลไม้ป่าที่มีรูปร่าง และรสคล้ายหว้า แต่ผลป้อมสั้นกว่า นิยมใช้รับประทานสด นำมาใส่ต้มยำ และแปรรูปเป็นไวน์มะเกี๋ยง มะเกี๋ยงดอง มะเกี๋ยงแช่อิ่ม เป็นต้น ทั้งนี้ มะเกี๋ยงเป็นผลไม้ที่มีสารต้านอนุมูลอิสระหลายชนิดจึงเป็นยาสมุนไพรได้เป็นอย่างดี นอกจากนั้น ยังสามารถนำสารสกัดเป็นส่วนผสมของเครื่องสำอางได้ด้วย

• ชื่อวิทยาศาสตร์ : Cleistocalyx nervosum var. paniala
• ชื่อท้องถิ่นไทย :
– มะเกี๋ยง
– หว้าน้ำ
– หว้าส้ม

อนุกรมวิธาน
• อันดับ : Myrtales
• วงศ์ : Myrtaceae (วงศ์เดียวกันกับหว้า)

การแพร่กระจาย
มะเกี๋ยงในประเทศไทย พบมากในแถบภาคเหนือตอนบน แถบจังหวัดเชียงใหม่ และเชียงรายลงมา ตามธรรมชาติมักพบบนพื้นที่สูง ตามริมห้วย ตามริมแม่น้ำ ที่มีความชุ่มชื้น ส่วนประเทศอื่นพบได้ในลาว พม่า อินเดีย และจีนตอนใต้

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
ลำต้น
มะเกี๋ยง เป็นไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงใหญ่ ลำต้นสูงประมาณ 10-15 เมตร หรือมากกว่า ขนาดลำต้นเมื่อมีอายุมากจะมีขนาดเส้นรอบวงได้ถึง 1.5 เมตร ลำต้นแตกกิ่งมาก เปลือกลำต้นมีสีเทาหรือน้ำตาลอมเทา เปลือกแก่ด้านนอกหลุดล่อนออกเป็นแผ่น เมื่อใช้มีดสับเปลือกด้านในจะมีสีน้ำตาลอมชมพู แต่เมื่อแห้งจะมีสีน้ำตาล ส่วนเนื้อไม้ค่อนข้างแข็ง มีสีขาวนวลหรือเหลืองอ่อน และมีเสี้ยนค่อนข้างมาก

ใบ
ใบมะเกี๋ยงออกเป็นใบเดี่ยวตรงข้ามกันเป็นคู่บนกิ่งย่อย จำนวน 4-6 คู่ ในแต่ละกิ่งย่อย ใบมีรูปรีถึงรูปหอก ขนาดใบกว้าง 8-10 เซนติเมตร ยาว 15-25 เซนติเมตร แผ่นใบ และขอบใบเรียบ ใบมีลักษณะเป็นคลื่น และเป็นมันเล็กน้อย แผ่นใบด้านบนมีสีเขียวเข้ม ส่วนด้านล่างมีสีเขียวอ่อน ก้านใบยาว 1.5-3 เซนติเมตร มีเส้นกลางใบด้านบนเป็นร่องตื้น ส่วนเส้นกลางใบด้านล่างนูนขึ้น มีเส้นแขนงใบแยกออกซ้ายขวาสลับกัน ข้างละ 7-15 เส้น ภายในใบมีจุดสีเหลืองกระจายไปทั่ว ใบอ่อน มีสีเขียวอมแดง ใบแก่มีสีเขียว

ดอก
ดอกมะเกี๋ยง เป็นดอกสมบูรณ์เพศ แทงออกเป็นช่อ บริเวณปลายกิ่ง แต่ละกิ่งมีจำนวน 5-15 ช่อดอก ช่อดอกยาว 5-10 เซนติเมตร ช่อดอกมีดอกประมาณ 20-80 ดอก ดอกมีสีขาวอมเหลือง มีกลีบเลี้ยง 4 กลีบ และมีกลีบดอก 4 กลีบ ขนาด 0.35-0.45 เซนติเมตรมีเกสรตัวผู้ประมาณ 150-300 อัน มีรังไข่อยู่บริเวณฐานดอก ดอกมะเกี๋ยงจะเริ่มออกดอกในช่วงเดือนกุมภาพันธ์-มีนาคม ซึ่งเป็นช่วงหลังที่มีการแตกใบใหม่ และดอกจะบานหลังจากแทงตาดอกประมาณ 2 เดือน

ขอบคุณภาพจาก www.bansuanporpeang.com

ผล
ผลมะเกี๋ยง มีลักษณะเป็นรูปไข่คล้ายผลหว้า แต่เล็ก และป้อมกว่าเล็กน้อย ผลมีเปลือกบาง ผลอ่อนมีสีเขียวอมเหลือง และค่อยๆเปลี่ยนเป็นสีเหลืองอมชมพู ต่อมาเป็นสีแดงเมื่อห่าม เมื่อสุกเป็นสีแดงม่วง และสุกมากเป็นสีดำ ขนาดผลประมาณ 1-2 เซนติเมตร ยาวประมาณ 1.5-2.5 เซนติเมตร เนื้อผลมีสีขาว หนาประมาณ 3–5 มิลลิเมตร เมื่อรับประทานจะให้รสเปรี้ยวอมฟาดเล็กน้อย และมีกลิ่นหอม ตรงกลางผลมีเมล็ด 1 เมล็ด ผลมะเกี๋ยงเริ่มสุก หลังดอกบาน ประมาณเกือบ 3 เดือน และสามารถเก็บผลได้ในช่วงเดือนมิถุนายน-กันยายน มีผลต่อช่อประมาณ 5-10 ผล และจะเริ่มติดผลได้เมื่อต้นมีอายุประมาณ 3-5 ปี

เมล็ด
เมล็ดมะเกี๋ยงมีลักษณะกลมหรือค่อนข้างเป็นรูปไข่ ขนาดประมาณ 0.7-8 เซนติเมตร 0.8-1 เซนติเมตร เปลือกเมล็ดมีสีน้ำตาลอ่อน เนื้อเมล็ดภายในมีสีเขียว

ประโยชน์มะเกี๋ยง
1. ผลมะเกี๋ยงใช้รับประทานเป็นผลไม้ ให้รสเปรี้ยวอมหวาน
2. ผลดิบมะเกี๋ยงนำมาใส่อาหารประเภทต้มยำ ให้รสเปรี้ยวจัดจ้าน
3. ผลมะเกี๋ยงใช้แปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์อาหาร
– น้ำมะเกี๋ยงพร้อมดื่ม
– ไวน์มะเกี๋ยง
– เนคต้าร์เกี๋ยง
– มะเกี๋ยงแช่อิ่ม
– ชามะเกี๋ยง
– เยลลี่มะเกี๋ยง
– มะเกี๋ยงดอง
– โยเกิร์ตมะเกี๋ยง
4. ผลมะเกี๋ยงใช้สกัดทำสีผสมอาหาร ซึ่งให้สีม่วงแดง
5. ใบมะเกี๋ยงนำมาต้มเป็นน้ำย้อมผ้า ให้สีน้ำตาลอ่อนหรือน้ำตาลเข้ม
6. เปลือกมะเกี๋ยงนำมาต้มน้ำย้อมผ้า ให้สีน้ำตาลอมแดง
7. เมล็ดมะเกี๋ยงใช้สกัดน้ำมันสำหรับใช้ประกอบอาหารหรือใช้เป็นส่วนผสมเครื่องสำอาง และน้ำหอม
8. เนื้อไม้มะเกี๋ยงมีลักษณะค่อนข้างแข็ง ใช้แปรรูปเป็นไม้ปูพื้น ไม้ชายคา ไม่วงกบ รวมถึงแปรรูปเป็นเฟอร์นิเจอร์ต่างๆ
9. กิ่งนำมาทำเป็นฟืน
10. ต้นมะเกี๋ยงตามป่าหรือหัวไร่ปลายนาเป็นประโยชน์ต่อสัตว์ป่าในด้านเป็นแหล่งอาหารสำคัญ

คุณค่าทางโภชนาการ (ผลสด 100 กรัม)
– โปรตีน 6.64%
– กรดไขมัน 2.41%
– เถ้า 4.57%
– ใยอาหาร 26.32%
– คาร์โบไฮเดรต 59.91%
– พลังงานทั้งหมด 297.58 กิโลแคลอรี
– แคลเซียม 408.60 มิลลิกรัม
– แมกนีเซียม 87.32 มิลลิกรัม
– เหล็ก 3.50 มิลลิกรัม
– วิตามินเอ (เบต้าแคโรทีน) 4574.80 หน่วยสากล (IU)
– วิตามินบี 2 717.30 ไมโครกรัม
– วิตามินบี 357.44 ไมโครกรัม
– วิตามินอี 14 หน่วยสากล (IU)
– วิตามินซี 12.80 มิลลิกรัม

• กรดอะมินที่จำเป็น
– ไอโซลูซีน 26.32 มิลลิกรัม
– ลูซีน 55.10 มิลลิกรัม
– ไลซีน 46.79 มิลลิกรัม
– เมทไธโอนีน 8.93 มิลลิกรัม
– ซีสตีน 14.29 มิลลิกรัม
– ฟินิลอะลานีน 67.18 มิลลิกรัม
– ทรีโอนีน 31.51 มิลลิกรัม
– ทริปโตเพน 9.01 มิลลิกรัม
– วาลีน 35.37 มิลลิกรัม
– ฮีสตีดีน 16.65 มิลลิกรัม
• กรดอะมินที่ไม่จำเป็น
– กรดแอสปาร์ติค 65.46 มิลลิกรัม
– ซีรีน 39.08 มิลลิกรัม
– กรดกลูตามิค 87.62 มิลลิกรัม
– โปรลีน 31.95 มิลลิกรัม
– ไกลซีน 36.62 มิลลิกรัม
– อะลานีน 43.55 มิลลิกรัม
– ไทโรซีน 14.65 มิลลิกรัม
– อาร์จีนิน 31.18 มิลลิกรัม

ที่มา : 1), 4) อ้างถึงในเอกสารหลายฉบับ

สาระสำคัญที่พบ
ผลมะเกี๋ยง
– Resveratrol Rutin
– Tannin
– Catechol
– Quercetin
– Cyanidin 3-glucoside
– Citric acid
– Malic acid

เมล็ดมะเกี๋ยง
– Linalool
– R-terpinene
– R-ionone
– Caryophyllene
– Terpinene-4-ol
– Limonene
– Quercetin
– Kaempferol

ที่มา : 3) อ้างถึงในเอกสารหลายฉบับ

สรรพคุณมะเกี๋ยง
ผลมะเกี๋ยง
– สารในกลุ่มต่างของผลมะเกี๋ยงออกฤทธิ์จับกับสารกระตุ้นการเกิดมะเร็ง ซึ่งจะช่วยลดความเสี่ยงการเกิดโรคมะเร็งได้
– สารสกัดจากผลมะเกี๋ยงช่วยในการลดริ้วรอย ลดฝ้า และจุดด่างดำ การใช้ง่ายๆด้วยการนำผลมะเกี๋ยงมาฝานเป็นแผ่นใช้ทาบริเวณจุดด่างดำเป็นประจำ
– ผลมะเกี๋ยงมีสารต้านอนุมูลอิสระจำนวนมาก ช่วยลดการเสื่อมของเซลล์ ช่วยชะลอความแก่
– ผลมะเกี๋ยงมีแคลเซียมสูง ช่วยป้องกันโรคกระดูกพรุน และช่วยให้ฟันแข็งแรง
– แคลเซียมช่วยควบคุมการหดตัว ลดอาการเกร็งของกล้ามเนื้อ
– แคลเซียมช่วยการทำงานของหัวใจให้เป็นปกติ
– วิตามินเอ ช่วยบำรุงสายตา
– วิตามินบี 1 ช่วยบำรุงประสาท และป้องกันโรคเหน็บชา
– วิตามินบี 2 ช่วยป้องกันโรคปากนกกระจอก
– วิตามินอีช่วยลดความเสี่ยงการเกิดโรคหัวใจ
– วิตามินอีช่วยป้องกันโรคต้อกระจก
– วิตามินอีช่วยป้องกันโรคข้ออักเสบ ชะลอการแก่ก่อนวัย
– วิตามินอีป้องกันโรคพาร์กินสัน
– วิตามินอีช่วยกระตุ้นการทำงานของระบบเซลล์ประสาท
– วิตามินอีช่วยให้เลือดแข็งตัว
– วิตามินซีเสริมสร้างระบบภูมิคุ้มกันให้ทำงานผิดปกติ
– วิตามินซีช่วยป้องกันการเป็นโรคลักปิดลักเปิด

เปลือกลำต้นมะเกี๋ยง
– นำเปลือกมาต้มน้ำดื่มแก้อาการท้องเสีย
– น้ำต้มจากเปลือกใช้อาบแก้โรคผิวหนัง
– นำเปลือกที่ถากจากต้นใหม่ๆทาแผล ช่วยรักษาแผลให้หายเร็ว

ที่มา : 2), 3) อ้างถึงในเอกสารหลายฉบับ

งานวิจัยที่เกี่ยวข้อง
การศึกษาสารสกัดจากเมล็ดมะเกี๋ยงที่มีต่อการต้านอนุมูลอิสระ พบว่า สารสกัดจากเมล็ดมะเกี๋ยงมีคุณสมบัติต้านอนุมูลอิสระได้ดี

การศึกษาสารสกัดจากเมล็ดมะเกี๋ยงเพื่อใช้เป็นส่วนผสมในสารลดริ้วรอย พบว่าครีม และเจลมะเกี๋ยงมีคุณสมบัติลดริ้วรอย และออกฤทธิ์ฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระได้ดี

ที่มา : 3) อ้างถึงในเอกสารหลายฉบับ

เอกสารอ้างอิง